نویسنده و محقق : اشکان ارشادی
اویغورها در ۷۴۴ میلادی خودی نشان دادند و حاکم بلاقطع خاقانی شدند ، ولی برخی منابع آنان را اوغوزها و برخی تنها در کنار رود سلنگا ذکر کرده‌اند که بعدها در چین و ختن و کاشغر و ختن و پراکنده شدند. و یا آنان را مفلسانی خوانده اند که همراه اغوزلر به فروش زین و سپر می پرداخته‌اند.
کلهم غلط است اگر فکر کنیم ترکمنها و اویغورها در این مکان نبوده‌اند. چون اویغورها بودند که دین مانی را حمایت کردند و امروزه بسیار منابع از نوشته های ترکی تا پهلوی کشف شده‌است که نشانگر حضور آنان در این مکانهاست. در گذشته اویغورها و بیشتر ترکان را با نام ترکمن می شناختند ولی امروزه ترکمن مفهومی دیگر یافته است. این را هم بگوییم که در کجا جوامع ابتدا از خانواده شروع می شد و سپس به ایل و قبیله و سپس با متفرق شدن از هم قوم نامیده می شدند.
با شروع حکومت ایلخانی نیز همین موضوع را می بینیم که مغولان از حکومت مرکزی گرچه حمایت می کردند ولی بر نظیره ی «هر فرد هویت از نام ایل دارد» تاکید داشتند. هنگامی که چند ایل با هم پیوند اتحاد می بستند در واقع اتحادیه ای به وجود می آمد. بعد این اتحادیه به مرور تبدیل به قوم و قبایلی می شد. اکنون پاکستان هنوز حالت قبایلی دارد. ترکان نیز در تمام کشورها تقسیم شده‌اند و تنها کشورهایی اندک مثل ترکیه و جمهوری آذربایجان و چند کشور در آسیای میانه از خود استقلالی دارند ولی مشکلات عدیده‌ای نیز دارند. هیچکدام نتوانستند به خوبی مغولان حکومت ایلخانی درست کنند و البته باید بگویم که این شیوه حکومت داری از اشکانیان برگرفته شده‌است. یعنی همان ملوک الطوایفی که هر طایفه یا قوم یا ایل ملک خویش و رسوم خودش را داشت ولی مجبور بودند برای حفظ اتحاد از مرکز نیز تبعیت کنند و زبان و مالیات و. را رعایت کنند.
اما مغولستان چرا برای ترکمنها و اویغور و حتی تیمور لنگ گورکان مهم بوده‌است؟
مغولستان پایگاه گوک ترکها بود و هر قومی سعی می‌کند به آنجا که هویتش می رسد خودش را برساند. منطقه آلتای که مسکن اصلی اقوام ترک بوده‌است امروزه میان مغولستان و چین و روسیه و قزاقستان تقسیم شده‌است. و همچنین رودخانه اون اون نیز رود مقدس ترکان بوده‌است و هر حکومت ترکی سعی برآن داشت تا مغولستان را بچنگ آورد. مغولستان «منظور مغولستان به بزرگی حدودا ۳ میلیون کیلومترمربع است» امروزه هم کم جمعیت است و دسترسی به آن برای حکام چون حاجتی نیاز بود. بارها در تاریخ دیده‌ایم که می توان در مغولستان نشت و جهان را اداره کرد. گوک ترکها و مغولان و اویغوران مثال خوبی هستند.
قلمروی گوش ترکه
گوک ترکها برای مدتی قفقاز و آذربایجان تا دربند را بخصوص فتح کردند و همچنین اوکراین و تاتارها را نیز در دایره امپراتوری گنجاندند.
قلمروی مغولان در زمان اوکتای خان و نوادگان او
مغولان بعدها تا فندلاند و مجارستان که اتفاقا آنان نیز تباری ترک دارند را فتح کردند. باتوخان نوه چنگیزخان مأمور فتح نواحی ترک و مغول اروپا بوده و تا زنده بودنش ممالک بسیاری را به امپراتوری افزود.
در زمان مغولان آسیا یکپارچه شد و تنها مشکل این بود که تنها دبیران چنگیز یعنی اویغوران مسلمان بودند و باقی مسلمانان باید پادشاهی یک غیر مسلمان را پذیرا می شدند. البته چنگیزخان سعی کرده بود تا با شکیبایی دینی و آزادی دینی برای پیروان دین و مذاهب بنوعی این خلل را پر کند ولی هراس از مغول بر این نظریه چنگیزی تأثیر منفی می گذارد.
همچنین هندوستان و دیگر نواحی را نیز فتح کردند و تنها وسعت اتحاد جماهیر شوروی را می توان با مغولان مقایسه کرد.
قلمروی امپراتوری اویغور
درباره این سایت